Er wordt vaak gezegd of gedacht dat complotdenkers per definitie idioten or randdebielen zijn die ze niet allemaal op een rijtje hebben. Het lijkt mij inmiddels wel aangetoond dat dit niet langer houdbaar is, alleen al vanwege het feit dat een groot deel van de Amerikanen complottheorieën voor zoete koek bleken te slikken. Velen geloofden er niet alleen in, en zeker niet alleen laag opgeleiden; nee, ook hoogopgeleide partijgenoten en spraken bovendien daar openlijk hun steun vooruit en werkten er zelfs volledig aan mee, zoals Fox News of politici, of dat nu door andere factoren (macht/machtsmisbruik) werd ingegeven of niet.

Complotdenkers zijn dus niet per sé dom, maar hebben vaak een sterk rechtvaardigheidsgevoel, voelen zich, op enigerlij wijze, ook vaak zelf slachtoffer van onrecht. Ook zijn het mensen die over het algemeen een sterk wantrouwen hebben jegens reguliere instanties, en die de neiging hebben om dingen tot op de bodem uit te zoeken. In dat laatste schuilt wel een probleem, want er is per definitie sprake van een sterk ontbreken van informatie. Maar, het hoeft voor hun ook helemaal niet strikt bewezen te zijn, want van dit soort zaken weet men wel, dat het eigenlijk helemaal niet te bewijzen is, omdat men er bijvoorbeeld al van uitgaat dat de overheid toch wel zaken onder de pet houdt, want die zouden, wanneer zij uitkomen, immers veel te gevoelig liggen of te vergaande consequenties kunnen hebben voor het grote publiek. Wel vindt een complotdenker het belangrijk dat men door de hoeveelheid en zeggingskracht van de aangedragen argumenten er, zonder bewijs, toch heilig van overtuigd raakt dat een complot ook echt zo is, en dat dus de werkelijkheid echt anders is, dan de officiële lezing van de overheid ons wil doen geloven.

Vaak begint het met een knagend gevoel van argwaan, dat dingen niet kloppen, en "dat het haast wel anders ‘moet’ zijn". “Er klopt hier gewoon iets niet”, denkt men dan. Ook speelt daarbij een rol dat men sterk heeft leren vertrouwen op het eigen instinctieve gevoel, als een soort zesde zintuig, en daar inmiddels heel veel waarde aan toekent, omdat dit in de praktijk vaak nuttig bleek te zijn. Het geeft houvast en zekerheid, persoonlijke richting in een situatie die anders sterk onzeker en onbekend is.

Hoe gaat dat dan verder in zijn werk? Hoe gaat men eigenlijk in complotten geloven? Meestal gaat het zeer geleidelijk en niet in één keer. Het is een proces. Velen twijfelen bijvoorbeeld al aan de officiële lezing van, bijvoorbeeld, de moord op Kennedy. The lone wolf, Lee Harvey Oswald (LHO), die als schutter vanuit een bovenraam zou hebben geschoten met een oud geweer, lijkt een volstrekte onmogelijkheid; sommige wapenexperts hebben dat ook expliciet beweert en uitgetest. Daarbij komt dat LHO ook nog kort daarna zelf werd vermoord. Men heeft het hoofd van Kennedy zelf op de beelden achterover slaan in de auto, wat sterk zou duiden op een kogel die met grote impact van voren kwam, niet van achteren, waar LHO stond, bij het raam. De meerderheid van de Amerikanen vertrouwt de boel daarom niet en men gelooft dat het samenzwering is, een complot, en dat er een groep mensen achter zit, die Kennedy zou hebben vermoord, in plaats van een éénling. Ze zien LHO als een scape goat, een zondebok, een ‘bliksemafleider’ die geslachtofferd moest worden, in plaats van de echte dader. Vanuit het wantrouwen over bijvoorbeeld de u-bocht die de kogel gemaakt zou moeten hebben, namelijk van achteren naar voren; allerlei theorieën uit het officiële onderzoeksrapport, die onwaarschijnlijk lijken, met daarbij het feit dat iedereen met eigen ogen de beelden heeft kunnen zien en daaruit zijn eigen overtuiging over de geloofwaardigheid ervan ontwikkeld, ontstaat er ruimte voor het aanvaarden van complottheorieën. Dat zijn volstrekt weliswaar onbewezen theorieën, speculaties, die ook nooit te bewijzen zijn. Maar dat maakt de complotdenker ten diepste helemaal niet uit! Het hoeft voor hem helemaal niet bewezen te worden om toch voor waar te kunnen worden gehouden. Hij kiest gewoon de meest aannemelijke theorie en gelooft dat als zijn eigen waarheid (het objectieve-, en dus absolute waarheidsbegrip (op basis van feiten), is volledig losgelaten). Van daaruit gaat de complotdenker vervolgens voortaan verder denken en handelen.

Als eenmaal dit soort horden genomen zijn, door de complotdenker, namelijk dat deze bereid is om onbewijsbaarheid als het ware voorzichzelf als een afdoende bewezen waarheid te omarmen, en er niet langer voor kiest om het als ‘onbewijsbaar’ naast zich neer te leggen of te laten rusten, dan is men eerder geneigd om ook zo met andere zaken om te gaan. Men denkt dan al snel, zeker bij heftige gebeurtenissen, zou er soms wat anders achter zitten? En zo ja, wat is dat dan? En vervolgens gaat men naarstig op zoek naar een bevredigende verklaring. Een eerste stap is vaak, zoals gezegd, de moord op Kennedy, de tweede stap, om zoals ze dat zeggen ‘volledig wakker te worden of te ontwaken’ blijkt vaak 9/11 te zijn; het instorten van de twin-towers in New York. Mensen kijken vaak uren lang filmpjes op Youtube en verzamelen allemaal ‘bewijs’ om zichzelf te overtuigen dat het, ook hier, toch echt allemaal heel anders gegaan is dan de overheid wil doen geloven; namelijk dat het een ‘inside job’is en men er juist naar toe heeft gewerkt! Dat is in eerste instantie zo schokkend en tegelijkertijd een openbaring dat men zelf bijna niet kan geloven dat het echt zo zou zijn. Dit geloof daalt lanzgaam in, en men beseft wel degelijk de volle consequenties daarvan (dat ze ons eronder willen krijgen!), en men raakt daardoor vaak een paar dagen tot een week zelf volledig door van de kaart. Het werkt volledig ontluisterend en zet iemand’s hele wereldbeeld volledig op zijn kop! Maar dat heeft weer als bijkomend effect dat men het bijna als een religieuze bekering ervaart; diep ingrijpend en een diepe verandering teweegbrengend in denken en handelen. Vervolgens zoekt men vaak steun bij andere ‘gelovigen’ die het zelfde inzicht delen (wat weer sterk troostend en verbindend werkt!). Dat maakt het een stuk gemakkelijker om zo'n radicaal stanpunt in te nemen en te verdedigen; om niet de enige te zijn met die absurde, totaal afwijkende ideeën. Ze hemelen zichzelf en elkaar op en zijn volgens zichzelf zeer dappere mensen die helemaal ‘down the rabbit hole’ zijn gegaan, om maar eens een vergelijking met de film ‘de Matrix’ te maken, een geliefde film onder complotdenkers. Zij hadden wel het lef om wel de rode pil te nemen, waren open voor de waarheid, hoe schokkend die en de eventuele consequenties ook zou zijn, en liepen daar niet voor weg. De overgrote, ‘slapende’ meerderheid, is in hun ogen laf en die verkiezen bewust om liever 'de blauwe pil te nemen' onder het mom van ‘ignorance is bliss’, en al helemaal als men er weet van heeft en er vervolgens niets mee doet; niet overtuigd is geraakt. Dat is, in hun ogen, wel het toppunt van 'lafheid'.

Vervolgens neemt zo'n complotdenker dan kennis van steeds meer complotten (het blijft niet bij één!), en van wat er allemaal weer achter die complotten zou zitten, en vandaaruit ontwikkelt men vaak een behoefte aan een totaalbeeld een totaalverklaring, een soort ‘meesterplan’. En hiep, hiep hoera, die is er ook! Het lijkt op een gegeven moment wel heel duidelijk te worden dat machthebbers hun macht zodanig schandelijk misbruiken dat men zich sterk begint af te vragen. Waarom dan? Wat zit hier dan achter? Ondertussen is men wel al diepgaand overtuigd van het totale machtsmisbruik op de meest schandelijke manier jegens de burger, maar dit is zo ontluisterend en kwaadaardig, en bijna niet te bevatten of te geloven, dat men zich afvraagt hoe dit in vredesnaam mogelijk is. Wat zijn dit voor mensen of beesten, die hier kennelijk toe in staat zijn? De gedachte aan een satanisch netwerk, helemaal vanuit een oorspronkelijk christelijke natie en opvoeding, ook al wordt het bestaan van God of satan niet eens erkend, is dan al snel gemaakt.

Dan leest men online over, of ziet men filmpjes over satanische inwijdingsrituelen van studenten die later president werden. Skull & Bones. Men leest over zeer machige rijken die alles lijken te controleren en men begint zich af te vragen wat hier dan wel weer achter zit. Er lijkt vanuit die informatie zich een kwaadaardig wereldwijd netwerk te ontpoppen. Vervolgens leest men over illuminati, over Bilderbergers, over the Rothshields, over vrijmetselaren, etc, etc.. Allemaal zogeheten geheime genootschappen die allemaal geheime plannen beramen om de bevolking of te decimeren of te controleren en uit te buiten. En dan valt steeds meer het kwartje op zijn plaats. Men raakt overtuigd van een diepe samenzwering, een satanisch complot (satanische bloedlijnen) van machthebbers tegen de burger (men haalt er zelfs buitenaards leven en reptielen die zich tot mens getransformeerd hebben bij; wat door ‘shape shifting’, waarbij ze weer in een flits reptiel worden, wat nog af en toe te zien zou zijn; het internet staat vol met allemaal van dat soort zogenaamde ‘bewijzen’). De ervaring die men zelf heeft van voorbeelden van machtsmisbruik of misstanden door de overheid voeden dit alleen maar. Kortom, men raakt er diep van overtuigd en bewust, via een soort “Aha-Erlebnis’ dat er inderdaad sprake is van een totaal en diepgaand machtsmisbruik jegens de gewone burger op een schaal die men zich eigenlijk maar amper voor kan stellen. Hoe fantastisch die theorieën ook mogen klinken, niets lijkt meer te gek, omdat de drempel al eens genomen is. En dan leest men vervolgens over oude strategische tactieken, zoals Hitler’s grosse Lüge, die in de praktijk bleken te werken, namelijk; wanneer de leugen maar groot genoeg is, dan accepteert men het toch wel als waarheid, simpelweg omdat de gewone naïeve burger niet kan geloven dat men iemand zijn eigen volk zo’n groot onrecht aan zoe doen’. En dan 'valt alles op zijn plaats'. Men raakt er van overtuigd dat zulke machthebbers letterlijk over lijken gaan en daar ook zichzelf volledig aan hebben gecommiteerd (via satanische inwijdingsrituelen). Dit geloof is zo ingrijpend en diepgaand, dat dit ook precies de verklaring is waarom dit zo gevaarlijk is, want als dat inderdaad zo is, en dat gelooft men inderdaad heilig, dan lijken ook echt alle middelen geëigend, inclusief geweld, om daar tegen in opstand te komen of tegen te vechten. Dan is het oorlog! Dit is één van de redenen van de bestorming van het Capitool. Hevig verzet, en ook heftig geweld, is dan zeker niet meer uit te sluiten, als velen daarin daadwerkelijk in geloven, en dat blijkt al bewaarheid te zijn, dan zijn velen ook echt tot geweld en verzet in staat. Daar niets mee doen is een lont in een zeer explosief kruitvat.

De complotdenker leest vervolgens steeds meer online over dergelijke satanische bloedlijnen, en dat dergelijke machthebbers zich schuldig maken aan pedofilie, vooral jongetjes, en het drinken van bloed en satanische rituelen. Men gaat daar, als een zelfbenoemde privé-detective dan zelf allerlei wilde informatie over verzamelen, en hoe meer men daar op internet naar zoekt, hoe meer men 'in de eigen bubbel' zelf-bevestigd wordt door de commerciële zoekmachines die alleen maar winstoogmerk nastreven, hoe erger het wordt! Dat laatste heeft als effect dat men mogelijk ook inderdaad denkt en het meent het gevoel te mogen hebben serieus onderzoek te doen, terwijl men alleen maar klikt op wat men voorgespiegeld krijgt op basis van eerder getoonde interesses en profilering, door computeralgorithmes.

En dan lijkt dus voor zo iemand alles op zijn plaats te vallen. De totaalverklaring is gegeven en men gelooft er heilig in. En hoewel het allemaal, voor een nuchtere burger, zeer onwaarschijnlijk lijkt, en te absurd om te geloven, en te zeer schokkend is, toch is de complotdenker er inmiddels diep van binnen volledig van overtuigd geraakt. De niet-complotdenker kan zich dat maar amper voorstellen, en vanuit zijn eigen, bijna vanzelfsprekende afwijzing, wordt dikwijls de fout gemaakt het niet serieus te nemen.
Christenen zijn trouwens, zoals ook blijkt uit de recente historie in Amerika, extra vatbaar voor complottheorieën (en ik zie dat ook helaas hier in Nederland bevestigd worden), want die hebben een enigszins vergelijkbare situatie met God; die lijkt ook totaal niet te bevatten, die gaat je ook volledig boven de pet, en strikt genomen is ook God, op de huidige wetenschappelijke gronden, niet bewijsbaar en dus niet te bewijzen, en toch gelooft men ook daar heilig in. Ik meen overigens dat er weldegelijk een groot verschil is tussen geloven in God en geloven in complottheorieën, namelijk dat er voor geloven wel hele sterke historische bewijzen zijn, die niet te negeren vallen (neem bijvoorbeeld alleen al het feit dat het bestaan van Jezus door niemand geloochend wordt), maar voor velen (die het misschien allemaal wat minder doordacht hebben) zal het praktisch gezien ongeveer hetzelfde aanvoelen en werken. Dus voor diegenen is dat dan, in zekere zin, maar een hele kleine stap om dan ook te geloven in (onbewezen!) complottheorieën. Ik ben er van overtuigd dat Trump van dit gegeven dankbaar gebruik heeft gemaakt en hen naar de mond gepraat heeft met thema’s waarmee hij wist dat hij daarmee de benodigde stemmen binnen zou binnenhalen. Het schrijnende is wel dat diezelfde Christenen, die op Trump stemden en in zijn complottheorieën geloofden, tegelijkertijd ook claimen te geloven in de Bijbelse waarheid en degene die Zelf zei de Waarheid te zijn, terwijl Trump nu juist aantoonbaar de meest leugenachtige president geweest is die Amerika ooit gekend heeft (met meer dan 30.000 aantoonbare, verifieerbare leugens / valse of misleidende claims; bron Washington Post. Een groter contrast is bijna niet denkbaar. Dat rijmt niet met elkaar, zou je zeggen, maar toch is dat voor vele christelijke en vooral openlijke aanhangers kennelijk niet zo'n groot probleem.

Complotdenkers zijn dus niet bewust kwaadaardig of maken bewust kwaadaardig keuzes, zoals de Nederlandse filosoof Cees Zweistra beweert, die er ook een boek ("Waarheidszoekers") over heeft geschreven. Daar geloof ik, uit directe eigen ervaring met complotdenkers, helemaal niets van! Zij worden heel geleidelijk, vaak onbewust en vanuit een oprecht zoeken, en willen weten wat er achter zit, het verstikkende web in gezogen van hun eigen of door andere complotters gecreeërde waarheid. Onder andere een combinatie van gebrek aan bewijs, voldoende zeggingskracht van alternatieve theorieën, een oneigenlijke of ongeldige denkwijze om tot juiste conclusies te komen, het ontbreken van het geven van tegenargumenten, spelen een grote rol. Van kwaadaardigheid is mijnsinziens geen sprake. Dat lijkt mij een totale misvatting; iets te gemakkelijk ook. Zo van: "Stempel erop, klaar! we kunnen weer verder!" Nee, zo simpel is het niet. Verkeerde diagnose! Je zou kunnen zeggen: ‘men is gewoon te goeder trouw en er is geen kwade opzet in het spel (behalve dan misschien bij de complot-goeroes; die ontlenen vaak hun volledige economische bestaansrecht daaraan). Er worden echter wel, door complotdenkers onderling, over en weer, totaal onterechte verbanden gelegd, en ongeldige conclusies getrokken, die er helemaal niet uit volgen; maar die voor hen wel heel duidelijk zijn! Kortom, men maakt vaak onbewust heel sterk gebruik van drogredenen om te rationaliseren wat niet rationeel is. Misschien zit er wensdenken achter uit noodzaak een verklaring te willen vinden. Ondertussen voelt men zich wel heel erg rationeel en denkt men volstrekt helder en geldig te redeneren, terwijl men dit juist, zonder er erg in te hebben, totaal heeft losgelaten! Ook maakt men zichzelf wijs dat zij (de ‘wakkeren’), na de opgedane inzichten uit eigen speurwerk en denken, over veel diepere inzichten beschikken dan de gemiddelde burger, en dus heel goed in staat zijn om, in tegenstelling tot zij die 'slapen', in te schatten hoe de dingen echt zijn. Vaak ontwikkelt men zich dan ook tot 'waarheidsduider' van actuele ontwikkelingen tot zelfs bijna 'profetische voorspeller' over hoe de dingen zullen gaan en vaak redeneert men dan achteraf zo dat men ook meent het bij het rechte eind te hebben gehad (en zo niet dan heeft men daar ook wel weer een 'goede' verklaring voor). Dit geeft mensen in ieder geval nog meer zekerheid en een bepaalde mate van rust, want daar heeft men ten diepste ook heel duidelijk behoefte aan. Maar men ontvlucht daarmee de werkelijkheid! Het werkt bevreemdend en ontwrichtend! Geloven in wat complotdenkers geloven is namelijk behoorlijk beangstigend en bedreigend; immers de overheid, die 'het zwaard draagt' en het geweldsmonopolie heeft, zou er volledig op uit zijn de burger op alle fronten te dwarsbomen en te misbruiken; te onderdrukken. Als dit waar zou zijn, dan heeft dit verstrekkende consequenties, ook voor anderen. En dat is precies de reden waarom veel complotdenkers er zich zo druk om maken en een bijna Jehova-getuige achtige evangelisatiedrang ontwikkelen en aan de dag leggen om ook maar anderen te overtuigen en wakker te schudden. Daarmee bombarderen zij zich stilzwijgend tot de reddende engel van de maatschappij en betichten zichzelf van een soort heldenstatus. Zij zijn als het ware de moderne hedendaagse verzetstrijders, die vechten voor vrijheid en gerechtigheid voor iedereen, totdat iedereen eindelijk wakker wordt en er daadwerkelijk een vuist gemaakt kan worden. Dat er wellicht heftige verzetsacties, protesten, sabbotages of misschien wel geweld nodig is, hoort er dan bij! Alles staat in het teken van de vrijheid van de burger en het individu! De overheid, de machthebbers en de main-stream media, die immers 'in handen zijn' van de machthebbers zijn de grote boosdoeners. Alles moet door hun 'doorzien' worden. Men meent ten allen tijde 'scherp en waakzaam' te zijn en te moeten zijn; voor iedereen! Alles moet door hen geduid en uitgelegd worden; aan iedereen. En wie kan dat nou beter doen dan een wakkere profeet die een rood pilletje geslikt heeft? Een zogenaamd 'vrij land' (, want dat zou het nu niet zijn); dat is waar alles om draait.

Nou helpt het natuurlijk niet echt dat overheden zelf, zoals een Amerikaanse president of andere politici, gaan meeliften op dat sterke, bijna religieuze sentiment (en als dat ook nog eens met religie gecombineerd wordt, zoals nu gebeurt, wordt het alleen maar kwalijker) en zich, terwijl zij daarvan onderdeel uitmaken, zich zogenaamd keren tegen het politieke establishment. Dat is een ernstige bedreiging voor democratieën, het kan macht verlenen, instand houden, en zeer onwrichtend werken op een samenleving. Dan kan een Capitool bestormd worden, geïnitieerd en in gang gezet door een zittende president zelf. Het is dus daadwerkelijk zeer ondermijnend en gevaarlijk, en wel voor een hele samenleving; niet alleen maar voor individuen. Om dus te zeggen dat complottheorieën historisch gezien niet zo gevaarlijk zijn, en alleen voor een zeer kleine groep 'gekkies' of 'wappies' zijn, is een volstrekte onderschatting en miskenning van de huidige werkelijkheid. Dan heeft men toch redelijk de oogkleppen op. We zouden inmiddels beter moeten weten en door de situatie in Amerika zouden alle alarmbellen inmiddels moeten afgaan.

Terroristen kunnen zich geen betere aanslag wensen; terreur, angst, bedreiging, ondermijning van binnenuit(!), zonder dat ze daar zelf als terrorist ook maar iets voor hoeven te doen; laat staan hun eigen leven daar voor opofferen. Voorlopig zijn er dan geen aanslagen meer 'nodig'. Het zou wel erg naïef zijn om de situatie die heeft plaats gevonden in Amerika, en nog steeds zeer actueel is, en het mogelijk overwaaien daarvan naar Nederland niet als serieuze bedreiging te zien. Degenen die roepen dat complotdenken gevaarlijk is, hebben naar mijn stellige overtuiging helemaal gelijk. Zeker in een situatie van ook nog eens, van een bijkomend en algeheel toenemend wantrouwen, wegens Covid 19.

Ik schat zo in dat inmiddels 10% van de Nederlanders zich weigert te vaccineren, voornamelijk ingegeven door min of meerdere maten van complotdenken. Maar daar blijft het potentieel niet bij. Als men even bedenkt wat zij allemaal geloven, dan kan men ook bedenken tot wat voor extreme acties dit wel niet kan leiden. Niet voor niets worden politici in de gang naar hun dagelijkse werk al steeds vaker voor ‘pedofiele verkrachters’ uitgescholden. Als er dan ook nog eens een politieke partij is, zoals de FVD, die het heeft over ‘tribunalen’ en dat er sprake is van ‘misdrijven’ door de zittende politiek en bestuur; dan is de waanzin ten top bereikt! Dat is een directe en rechtstreekse ondermijning van het politieke bestel, van binnenuit! Bovendien kan dit daadwerkelijke aanslagen in de hand werken, omdat men zich, net als in Amerika gesteund voelt vanuit de politiek, en dit moet dus zo snel mogelijk via de rechter bestreden worden. Het is van den zotte dat een partij dit kan roepen in de tweede kamer. Onacceptabel en het zou juridisch vervolgd moeten worden!

Kortom, het is gevaarlijk en dat roep ik al tijden. Waarom? Omdat extreme overtuigingen vroeg of laat kunnen leiden tot extreem gedrag en daar is in dit geval niet zo veel voor nodig, omdat velen in die groep een zeer grote actiebereidheid hebben en er zeer extreme en radicale ideeën op nahouden. De recente geschiedenis en politieke realiteit in Amerika laten een beeld zien, waarbij toch hele grote delen van de bevolking hier vatbaar voor kunnen zijn. Maar ook een eenling kan, zoals we weten, heel veel schade aanrichten en een democratie ernstig ontwrichten of ondermijnen.

Ten slotte nog een stevig advies voor complotdenkers. De schreeuwerige arrogantie en de brutaliteit waarmee men, meenende de waarheid in pacht te hebben, anderen veroordeelt of minacht, die in hun ogen het kennelijk verkiezen 'de blauwe pil te blijven slikken', en hen op allerlei manieren probeert de les te lezen, of wakker te schudden, is af en toe werkelijk stuitend. En anderzijds de andere tactiek, het zalvende, bijna hynotiserende beïnvloeden, door subtiele aangeleerde technieken. Het is wat mij betreft allemaal één grote zielige vertoning. Ik kan enerzijds een gevoel van plaatsvervangende schaamte en medelijden bijna niet onderdrukken, maar anderzijds kan ik me ook boos maken over agressieve uitingsvormen naar personen toe om te willen scoren en diens complotwaanzin te bewijzen. Het moet duidelijk zijn dat alleen zij, complotdenkers, totaal concessies gedaan hebben aan de waarheid, de rede en de redelijkheid, en de leugen volledig omarmd hebben en daar in geloven, en ook verkiezen te leven, zelfs tegen beter weten in, en tegen alle argumenten in en zich vaak sterk schuldig maken aan laster jegens personen, die zich ook nog vaak in zeer kwetsbare posities bevinden. Ieder logisch argument en feit wat tegen zo’n complot wordt ingebracht, wordt dan altijd weer direct zo omgebogen dat men toch weer gelijk heeft. Met andere woorden; men is alleen maar strikt zelfbevestigend bezig, terwijl men de suggestie wekt met waarheidsvinding bezig te zijn en daar een bijzonder inzicht in te hebben. Dat heeft daar echter helemaal niets mee van doen. Men houdt zichzelf en anderen voor de gek en gelooft en wil anderen doen laten geloven in de leugen; dat is de echte, trieste waarheid.

Ik zou adviseren, als je in complotten denkt. Denk nou eens echt heel kritisch na over jezelf en vraag jezelf een af: ‘Is het nu echt zo, wat ik allemaal beweer, of zijn er misschien toch veel redelijkere, voor de hand liggende alternatieve verklaringen’. Waarom doe ik dit of heb ik dit nodig? Bovendien als het volstrekt onbewezen en zelfs onbewijsbaar is, is het dan geeigend om je te gedragen alsof het de waarheid en niets dan de waarheid is, zonder enige vorm van bewijs? Als je daar je leven aan wijdt, waar ben je dan mee bezig? Is dat nobel, is dat waardig, is dat begerenswaardig, is dat lovenswaardig? Nee, niets van dat alles; juist het tegenovergestelde.

Als je er van overtuigd bent dat het zogenaamde bewijs er wel is, vraag je dan eens af, kloppen mijn redeneringen eigenlijk wel? Ik kan alvast verklappen, uit vele directe ervaringen vanuit nabije hoek met deregelijke redeneerwijzen, dat ze allemaal volstrekt niet kloppen, zelfs vrij eenvoudig te weerleggen zijn, voor iemand die redelijk, verstandelijk en geëigend geldig redeneert en die zich ten allen tijde terdege bewust is van het gebruik van verkeerde redeneerwijzen; drogredenen en die uitgebreid bestudeerd heeft.

Iemand die een complotdenker is, is het zicht op de waarheid volledig kwijt, en leeft en denkt in totale dwaasheid. Ik zie diegene als 'verduisterd in zijn verstand'. Het hele bouwwerk is op feitelijke onjuistheden en/of drogredenen gebaseerd. Als dat inderdaad zo is, dan kan men maar tot één conclusie komen; men is ten diepst bezig met het verspreiden van 'de leugen' en totale dwaasheid, en probeert anderen daartoe te verleiden of zelfs te 'bekeren'.

Mijn ervaring is dat er volstrekt niets van klopt. Er is volstrekt geen bewijs dat machthebbers burgers zouden misbruiken, kindermisbruikers of -verkrachters zijn, etc. Het is niet bewijsbaar en zal het waarschijnlijk ook nooit worden. Kap er dus mee, zou ik zeggen. Hou er mee op. Het is volstrekt zinloos! Als je er toch mee doorgaat en er mee in de openbaarheid treedt (ook via suggestieve, jezelf juridisch indekkende vragen), want je misleid daarmee mensen, dan is dat zeker niet zonder gevaar! Het is totaal absurd om dit soort onbewezen theorieën, die bedacht zijn door de volstrekt dwaze donkere complotdenkerszonnebril, te verkondigen. Het zijn feitelijk leugens en zeker als er dan ook nog eens mensen beschuldigd worden, en zelfs daarmee lastig gevallen worden, wat continu gebeurt, met alle gevolgen vandien, dan is het niet alleen pure laster, het kan ook zeer schadelijk en traumatiserend voor mensen. Toch kruipen complotdenkers juist vaak zelf in de slachtofferrol en vragen, door zielig te doen, bijvoorbeeld ongegeneerd om donaties voor hun ‘geweldige zelfopofferende koffiedikkijken’, om daarmee schaamteloos profiteren van donaties van al net zo zielige en armlastige 'hard-core' complotgelovigen.

Het is ook niet zo dat mensen die juist wel heel bewust en nadenkend niet in complottheorieën geloven en die afwijzen, terwijl ze wel van alle argumenten van complotdenkers kennis hebben genomen, zouden 'slapen'. Dat is geen 'blauwe pil nemen', om daarmee bewust onwetend te willen zijn of zichzelf voor de gek te houden. De zogenaamde slaper houdt zichzelf niet in slaap. Nee, die is juist degene die veel eerlijker naar de feiten kijkt, en heeft daarmee, mocht hij er naast zitten, hooguit zichzelf te pakken. De zogenaamd 'rode pil slikker', houdt zichzelf en anderen juist volledig voor de gek! En hij maakt zichzelf tot de ‘gek’, want hij bevestigt met al zijn idiote en absurde theorieën steeds meer en meer dat hij degene is, die het kennelijk lekker vindt, en een ‘bliss’, om zichzelf te blijven omwentelen in zijn eigen modderpoel, en als een kikker gaar te koken in zijn eigen gecreeërde matrix-kookpot; een schijnwereld, waar hij waarschijnlijk nooit meer uitspringt; nu het inmiddels zo warm, en behaaglijk herkenbaar geworden is. 'The matrix' bestaat helemaal niet in de werkelijkheid; dat idee bestaat alleen maar in het hoofd van de complotdenker. Hij heeft, om allerlei redenen, een waanwereld gecreeërd, die eerder neigt naar psychose of schizofrenie en daarmee aantoonbaar en volledig los staat van de nuchtere werkelijkheik. Het duidt juist op het ontbreken van enige realiteitszin, in plaats van het omgekeerde. Bovendien is het vrij makkelijk aantoonbaar dat het niet klopt, dus het feit dat men daar zelf op geen enkele wijze meer toe instaat blijkt te zijn, of zichzelf daar ook maar in wil laten overtuigen, toont aan dat men iedere vorm van kritische zelfreflectie totaal heeft verworpen (ook al wekt men de juist indruk een 'vrijdenker' te zijn; in werkelijk is men volstrekt verduisterd in zijn of haar verstand). Men neemt dan alleen nog zichzelf, en/of de mede complotdenkers die men vertrouwt, nog serieus. De rest wordt gezien als oppositie, of 'gecontrolleerde oppositie', en die (rest) dient ten allen tijde gewantrouwd te worden.

Complotdenkers die aan waarheidsvinding zouden doen? Daarvan is in werkelijkheid totaal, maar dan ook totaal geen sprake. Mogen zij zich journalist noemen? Ja, riooljournalist! Hen is de term onwaardig. Zij neigen steeds naar leugenvinding en de verkondiging daarvan, dat is in feite wat het is; het verspreiden van onbewezen theorieën die op geen enkele waarheid/feiten stoelen. Niet meer en niet minder. Voor een Christen zou dat een totale ‘red flag’ moeten zijn om (om hun taalgebruik te hanteren) en zich daar volledig verre van moeten houden. Helaas zie je steeds meer, ook in Nederland, ook in Evangelische kring, dat steeds meer Christenen vatbaar blijken voor complottheorieën. Dat moet, mijn broeders, niet zo zijn!

Ik zou de complotdenker op willen roepen: “Als je dan zelf de meent de waarheid werkelijk zo belangrijk te vinden, geef dan ook eens alle redelijke tegenargumenten een serieuze kans, onderzoek die ook echt en redeneer niet alleen maar naar jezelf toe”. Verifieerbare feiten spreken de complotheorieën vaak totaal tegen of maken het totaal onwaarschijnlijk en soms werken die zo direct ontkrachtend, dat men er eigenlijk niet omheen kan (maar zelfs dan blijft men er aan vasthouden; ‘gestolen’ verkiezingen, etc…). Om dat dan alsnog, bijna hardnekkig, te blijven negeren en volstrekt weg te redeneren, toont nou niet bepaald aan dat men werkelijk geïnteresseerd is in waarheidsvinding, maar juist het omgekeerde, juist het tegendeel; men probeert daarmee uit alle macht een kaartenhuis overeind te houden, maar als men zichzelf ook maar een beetje eerlijk in de spiegel zou aankijken, dan stort dat is dat fundamentloze bolwerk eigenlijk allang in elkaar gestort en blijft er helemaal niets van over dan een totaal verwoeste 'ground zero'.

Als men complotten en het verspreiden daarvan ziet als een verdienmodel, dan zou het wel eens kunnen werken, want de vraag neemt toe, om het maar eens economisch uit te drukken. Maar wie wil nu leven van de leugen en het verkondigen daarvan? Dat lijkt me niet echt een nobel streven om voor te leven of je leven aan te wijden. Eerder veroordelenswaardig en verwerpenswaardig. En dat is wat mij betreft ook de enige kwalificatie die het verdient. Het is geen journalistiek, zoals sommigen zich verbeelden (echte journalistiek is gebaseerd op objectieve hoor- en wederhoor en feitelijkheden; waarheden), het is vaak zelfs nog veel erger dan de smerigste riooljournalistiek. Totaal verwerpelijk en verachtelijk. Er zou meer serieus aandacht besteed moeten worden om de argumenten van complotdenkers te ontmaskeren en te ontkrachten, zeker nu blijkt dat, door sociale media, steeds meer mensen er vatbaar voor blijken, en er ook hier in Nederland dingen kunnen gebeuren, zoals in Amerika, zij het waarschijnlijk op iets kleinere schaal. Maar ‘kleiner’ wil nog niet altijd zeggen ‘minder schadelijk’. Veel is er niet voor nodig om toch ernstige gevolgen te kunnen hebben.

Kun je je voorstellen dat Rutte zou oproepen om naar de 1e en/of 2e kamer te marcheren, op te roepen om te vechten, omdat men anders geen land meer heeft en een boze menigte die zou bestormen? Dat eerste niet, maar het tweede wel. Die boosheid is er al en die zit behoorlijk diep, en bij meer mensen dan mij lief is. En die kleine groep, zeg zo’n 10% is al tot heel veel in staat (zeker gezien de diepgaande extreme opvattingen die ze er op nahouden). Ik heb zo’n vermoeden dat het fenomeen, vooral bekeken vanuit de niet recente geschiedenis, nog steeds erstig onderschat wordt. De recente geschiedenis in Amerika, maar ook hier, wijst echter op een heel andere realiteit, en dat dient onze overheid, vanuit het oogpunt van bescherming van de democratie en de burgers, zeer serieus te nemen. Mijn inschatting is dat het zelfs, op dit moment, een grotere en reëlere bedreiging vormt voor de samenleving dan eventuele potentiële terreuraanslagen (ook omdat ik mij voor kan stellen dat terroristen mogelijk denken; ‘met zo’n vriend heb je geen terreur meer nodig’).

Complotdenken moet daarom meer en beter bestreden worden, op het niveau waarop het nog werkt om de complotdenker te ‘de-complotten’ of om ‘radicalisering’ te voorkomen (want dat is wat het is). Men moet dan wel heel goed begrijpen hoe iemand een complotdenker wordt en wat dit inhoudt en wat de mogelijke oorzaken zijn (zie ook hier: https://gertim.com/the-danger-of-conspiracy-theories.html ). Als men de juiste diagnose niet stelt, kan men ook niet met juiste middelen of aanpak komen (ik wou pillen of medicijnen maar even vermijden). Hopelijk helpt dit misschien een beetje. Wie zal het zeggen. Niets zeggen helpt in ieder geval zeker niet. Een tijd lang heb ik mijn mond gehouden, want ik was er van overtuigd dat niets meer zou helpen, omdat een complotdenker simpelweg te diep weggezonken is in zijn eigen moeras en totaal niet meer in staat lijkt om zichzelf bij zijn haren uit het moeras te trekken, dan wel dit door anderen te laten doen. Alleen de complotdenker zelf zou zichzelf nog te kunnen overtuigen, maar of dat ook gebeurt; die kans lijkt mij uitgesloten.
Hij is al te ver heen. Te diep gezonken in zijn eigen gecreëerde drijfzand, waar hij te lang in heeft lopen stampen en lopen bevestigen.

Ik denk dat de rationele beargumentering dan ook niet de oplossing is die werkt voor complotdenkers, gegeven het feit dat op grond van psychologisch onderzoek blijkt, dat niet de ratio, maar juist negatieve emoties vaak ten grondslag liggen aan het vatbaar zijn voor complotten en dus niet zozeer het rationele denken of argumenten. Kortom, het is eerder een psychologisch, emotioneel probleem, veroorzaakt door factoren als ‘teleurstelling, mislukking, afwijzing, eenzaamheid, etc’. Oplossingen moeten dus mijnsinziens veeleer gezocht worden op het terrein die dat soort factoren aanpakt en bestrijdt, namelijk de psychische en sociale factoren, zodat de complotdenker daardoor mogelijk weer met beide benen op de grond komt te staan. Proberen rationeel te overtuigen werkt vaak eerder averechts, omdat de complotdenker zelf meent daar juist zeer sterk in te staan, omdat juist hij, het allemaal goed doordacht zou hebben; in ieder geval gaan dan de hakken vaak volledig in het zand en graaft de complotdenker zich helemaal in. Dat werkt dus niet. Het juist proberen inzichtelijk te maken van persoonlijke, afwijkende factoren die leiden tot het afwijkende gedrag en allerlei wilde en absurde complotten, zoals pedofiele kinderverkrachtende machthebbers, etc. En dat, zonder ook maar enige vorm van bewijs!; terwijl als dit zo zou zijn, juist te verwachten zou zijn dat dit vroeg of laat wel uit zou komen als dit werkelijk op zo’n grote schaal zou voorkomen, waar men in gelooft. Kortom; de complotdenker proberen in te laten zien hoe absurd eigen diens eigen evaren realiteit is en de vraag te stellen waar men un eigenljik mee bezig is, en op basis waarvan, zou weleens kunnen helpen, maar niet op basis van het aandragen van tegen-argumentatie. Door juist de genoemde absurdheid te benadrukken van totaal sociaal afwijkend gedrag en opvattingen, die door maar zeer weinig weldenkende mensen gedeeld worden, zou te denken kunnen geven. Hoe dit effectief aan te pakken is 'voer voor psychologen'. Maar dat een reactie niet uit kan blijven, lijkt me duidelijk. Het is te gevaarlijk om maar op zijn beloop te laten! Hoe? Bijvoorbeeld online, bijvoorbeeld op fora, etc. ; er is genoeg te doen. Experts moeten zich veel meer uitspreken, online, in kranten en op TV, en laten zien hoe absurd en ‘idioot’ het allemaal is en waarom; een soort van onaangekondigde, maar goed geplande campagne. Misschien krijgt men dan weer een beetje nuchtere realiteitszin, want complotdenkers zijn het nuchtere gevoel met de werkelijkheid totaal uit het oog verloren. Dij groep lijkt te groot te worden om maar simpelweg te negeren. Men moet er iets mee en kan het beter nu goed aanpakken dat weer eens de put gedepmt wordt, nadat het kalf verdronken is.

Het klinkt voor anderen echter zo absurd en ongeloofwaardig, dat men er vaak maar voor kiest te zwijgen en het overlaten en te appelleren aan het gezonde verstand van de weldenkende mens, die dan toch wel op enig moment toch wel zal concluderen dat het allemaal volstrekte onzin en gekkigheid is. Dat is een cruciale vergissing(!), zo blijkt, en als men daar genoegen mee neemt, zal men zich vroeg of laat in een situatie kunnen bevinden, waarbij men moet concluderen: “Hoe hebben we dit ooit zo ver kunnen laten komen en waarom hebben we er al die tijd niets gedaan en het laten voortwoekeren als de kanker?”. Het wordt dus echt hoog tijd om het serious aan te pakken en te bestrijden. Het is tien voor twaalf geweest!

Ik zie dat als een serieuze overheidstaak, vanuit het oogpunt van nationale veiligheid, en kan me bijna niet voorstellen dat men, ook in den Haag, zich daar nu niet ook maar enigszins van doordrongen voelt. Nogmaals; niets doen is geen optie. Ook een zekere sociale druk van de tot nu toe zwijgende meerderheid zou kunnen helpen. Dat men duidelijk maakt dit niet te accepteren is. Men moet duidelijk maken waarom het zo absurd is dat men het niet gelooft! Want al zijn de complotdenkers dan nog wel een minderheid: ze schreeuwen wel heel hard, en worden gehoord, en lijken daarmee ogenschijnlijk wel een meerderheid, waardoor de kans aanwezig is dat dit steeds groei leidt! Het is dus tijd voor een krachtig tegengeluid en maatregelen!

Serieus overheidsbeleid is hierop, wat mij betreft, nu absoluut noodzakelijk, want men kan er niet op wachten dat het uit de klauwen loopt en die kant lijkt het nu toch wel echt serieus op te gaan, nu een politieke partij, er zijn politiek verdien model van gemaakt heeft en complotten en boosheid alleen maar aanwakkert. Wat men zaait zal men ook oogsten!

Een complotdenker is gevallen in een oneindig diep en donker gat van het bodemloze konijnenhol, waar hij, zonder hulp, niet meer uit lijkt te komen: Een surrealistische, onwerkelijke situatie, een nare, boze droom, waar hij vervolgens een groot deel zijn tijd, aandacht en energie, aan besteedt en anderen probeert mee te sleuren in hetzelfde zwarte gat. Wie neemt ze bij de hand en trekt ze er weer uit omhoog? Een web van spychologen, begeleiders en hulpverleners kan misschien een vangnet zijn, want zelf komt hij of zij er niet meer uit (denk ik). Het wordt de hoogste tijd om deze slechte psychedelische trip tot een goed einde te brengen.